ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ
Zero Budget Farming: ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸੀ ਗਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗਊ-ਉਤਪਾਦਾਂ (ਗਊ ਮੂਤਰ, ਗਊ ਗੋਬਰ) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਅਧਾਰਤ ਖੇਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਲੇਕਰ ਨੂੰ ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਜੀਵ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਦੇਸੀ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਬੀਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਅੱਛਦਾਨ-ਮਲਚਿੰਗ, ਵਾਪਾਸਾ (ਭਾਫ਼) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਮੀਨ ਉਪਜਾਊ - ਵਧੇਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ
ਕੁਦਰਤੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ, ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਫਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੇਗਾ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਵੀ ਵਧੇਗਾ।
ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਕੋਈ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ
ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਰਜਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਦਰਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਦਰਅਸਲ, ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਮ ਲੋਕ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕੋਈ ਜੋਖਮ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਪੰਜਾਬ ਦੀ 'ਪਾਣੀ ਬਚਾਓ, ਪੈਸੇ ਕਮਾਓ' ਯੋਜਨਾ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ Extra Income, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨ Scheme ਦਾ ਹਿੱਸਾ
ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼
● ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।
● ਘੱਟ ਸਿੰਚਾਈ, ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤੀ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘਟਾਉਣਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣ।
● ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਰਸਾਇਣ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ।
● ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ।
● ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕਰਕੇ ਉਤਪਾਦਨ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣਾ।
● ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਡੀਕਰਨ ਲਈ ਉੱਦਮੀ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ।
ਜ਼ੀਰੋ ਬਜਟ ਖੇਤੀ ਦੇ ਲਾਭ
● ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਪਜ ਖਰੀਦਣ ਲਈ 50% ਦੀ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
● 200 ਲੀਟਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਡਰੱਮ, 50 ਲੀਟਰ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਡਰੱਮ, 20 ਲੀਟਰ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਬਾਲਟੀ, ਇੱਕ ਜੱਗ, ਫਿਲਟਰ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਪਰੇਅ, ਸਪ੍ਰੇਅਰ, ਟ੍ਰਾਈਕੋਡਰਮਾ, ਗਊ ਮੂਤਰ, ਗੋਬਰ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਮਲਚ ਸਮੱਗਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਨਦੀਨਾਂ, ਬਾਜਰੇ-ਜਵਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੇ ਛਿਲਕੇ, ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨਮੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਛਿਲਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲਾਗਤ ਦਾ 50% ਜਾਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 600 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਡੀਬੀਟੀ ਰਾਹੀਂ ਸਬਸਿਡੀ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।
● ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦੌਰੇ।
● ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ।
ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਕੌਣ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲ ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਕੌਣ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਤਾਂ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੋਵੇ।
Summary in English: Zero Budget Farming, Profitable Farming, Indian Farmers, Zero Budget Farming benefits, Government Scheme
