ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?
Advisory: ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਪੂਸਾ ਦੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਰਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਲਾਹ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਪੂਸਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਨਾ ਸਾੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਾਲੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਧੂੰਏਂ ਅਤੇ ਧੁੰਦ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਦੂਜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੱਕ ਘੱਟ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਪੌਦੇ ਭੋਜਨ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਚੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧੇਗੀ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਲਚ ਦਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਮੀ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਘਟ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੂਸਾ ਡੀਕੰਪੋਜ਼ਰ ਕੈਪਸੂਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਸੜਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ 4 ਕੈਪਸੂਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਸੜ ਕੇ ਖਾਦ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ।
ਸਿੰਚਾਈ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਮੌਸਮ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਚਾਈ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਦੀ ਪਿੜਾਈ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ 'ਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾ ਲਓ। ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਟੋਰ ਹਾਊਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਓ।
ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੋ ਇਹ ਕੰਮ
ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਰਜਬਾਹੇ, ਨਾਲਿਆਂ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਅਤੇ ਖਾਲੀ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੀੜੇ ਆਂਡੇ ਅਤੇ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ। ਕਿਸਾਨ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ 20 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਵਾਹੁਣ ਵੇਲੇ ਪਾਓ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ALERT! ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਹੁਣ ਖੈਰ ਨਹੀਂ, ਉਡਣ ਦਸਤਾ ਰੱਖੇਗਾ ਕਿਸਾਨਾਂ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਨਜ਼ਰ
ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਫਸਲ ਲਈ ਸਲਾਹ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ। ਪੂਸਾ ਵਿਜੇ, ਪੂਸਾ ਸਰ੍ਹੋਂ-29, ਪੂਸਾ ਸਰ੍ਹੋਂ-30 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਸਰ੍ਹੋਂ-31 ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਬੀਜ ਦੀ ਦਰ 1.5 ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਪੁੰਗਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬੀਜ ਨੂੰ ਕੈਪਟਾਨ @ 2.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਨਾਲ ਸੋਧੋ। ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਘੱਟ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੀਜੋ ਅਤੇ 45-50 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਬਣੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੀਜੋ।
ਮਟਰ ਦੀ ਫਸਲ ਲਈ ਸਲਾਹ
ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਟਰ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਇਸ ਦੀ ਸੁਧਰੀ ਕਿਸਮ ਪੂਸਾ ਪ੍ਰਗਤੀ ਹੈ। ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਕੈਪਟਾਨ @ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬੀਜ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰੋ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫਸਲ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਵੈਕਸੀਨ ਜ਼ਰੂਰ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗੁੜ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲੋ, ਇਸ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰੋ, ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ, ਇਸਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਲਈ ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬੀਜੋ।
Summary in English: Expert Advice: How stubble burning damages crops, best information shared by Pusa scientists
