ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਹੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੁਝਾਅ-

ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਰਫ 1.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਲਗਭਗ 20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਣਕ ਅਤੇ 12 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦਾ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਕਬਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ ਹੈ । ਲਗਭਗ 72 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਕਬਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ 28 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਹਿਰੀ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਿੰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਅਨਾਜ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਵਧਿਆ ਉਤਪਾਦਨ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਰਗੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੁਧਾਰੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਸਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣਾ ਇੱਕ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ  ਹੈ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ। ਟਿਊਬਵੈਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1970 ਵਿਚ 1.92 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2015 ਵਿਚ 14.15 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਖ਼ਾਸਕਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤੀਬਰ ਫਸਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਟੇਬਲ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਮਰਸੀਬਲ ਪੰਪ ਤੋਂ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੇ ਪੰਪ ਸੈੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।  ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਲਾਗਤ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਿਆ ਹੈ।  

ਝੋਨੇ ਉਗਾਉਣ ਸਮੇਂ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਉਪਾਅ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

 ਇਹ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:

• ਲੇਜ਼ਰ ਲੈਂਡ ਲੇਵਲਿੰਗ-
• ਲੇਜ਼ਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਡ ਲੇਵਲਿੰਗ ਸਾਬਤ ਤਕਨੀਕ ਹੈ । ਇਹ ਇੰਪੁੱਟ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਧਾ ਕੇ ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਹ 15-20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਖਾਦ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਡੂੰਘਾਈ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸਮਰਸੀਬਲ ਪੰਪ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਧਦੀ ਹੈ।  ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਦੱਸੇ ਗਏ ਕਈ ਉਪਾਅ ਝੋਨੇ ਉਗਣ ਵੇਲੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

 

ਅਣਵੰਡੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਕੀਮਤੀ ਸਰੋਤ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਏਕੜ ਖੇਤ ਦੀ ਉਚਾਈ ਵਿਚ 1 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਉਚਾਈ ਸਥਾਨ ਨੂੰ  ਪਾਣੀ ਲਈ 40,000 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ 7200 ਲੇਜ਼ਰ ਲੇਵਲਰ ਫੀਲਡ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤੀਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਲੈਵਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੇਜ਼ਰ ਲੇਵੈਲਰਜ਼ ਕਸਟਮ ਹਾਇਰਿੰਗ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਲੈਂਡ ਲੇਵਲਿੰਗ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਗਭਗ 800-1000 ਰੁਪਏ ਹੈ।  ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ, ਝੋਨੇ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ 1 ਜਾਂ 3 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਲੇਜ਼ਰ ਲੇਵਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

• ਪਨੀਰੀ ਬੀਜਣ ਦਾ ਸਮਾ:

 ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਸਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ PR 122 ਮਈ 12-20 ਹੈ।  ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਮੱਧਮ ਮਿਆਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪੀ ਆਰ 121, ਪੀ ਆਰ 123, ਪੀ ਆਰ 114, ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 113 ਦੀ ਮਈ 20-25 ਮਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ  ਘੱਟ ਸਮੇੰ ਚ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆ ਕਿਸਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪੀ ਆਰ 115, ਪੀ ਆਰ 124 ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 126 ਲਈ, ਪਨੀਰੀ 25 ਮਈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 25 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। 30 ਦਿਨ ਪੁਰਾਣੀ ਬੀਜ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ 50 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਨਰਸਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।  ਘੱਟ ਸਮੇੰ ਚ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੇਰ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਉਮਰ 30-35 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।

ਟੇਬਲ: ਨਰਸਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਬਾਸਮਤੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ:

ਕਿਸਮਾਂ/ਵਰਾਈਟੀ	ਨਰਸਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ	ਪਨੀਰੀ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾ
ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 5,4,3 ਅਤੇ 2 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1637	ਜੂਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ	ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ
ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1718, 1509	ਜੂਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ	ਜੁਲਾਈ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ

 

• ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ:

          ਪੀ ਆਰ 128 ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 129 ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ 20 ਮਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਲੁਆਈ 20 ਜੂਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਹੀ ਝਾੜ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੀ ਆਰ 128 ਕਿਸਮ ਪਨੀਰੀ ਪੁੱਟ ਕੇ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 111 ਦਿਨ ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 129 ਕਿਸਮ 108 ਦਿਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੂਸਾ 44 ਨਾਲੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 3 ਹਫ਼ਤੇ ਘੱਟ ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 121, ਪੀ ਆਰ 124 ਅਤੇ ਪੀ ਆਰ 114 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮਾਂ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਧੀਨ ਰਕਬੇ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਕਿਸਮਾਂ ਝੁਲਸ ਰੋਗ ਦੇ ਜੀਵਾਣੂ ਦੀਆਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ 10 ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।
ਪੀ ਆਰ 128 ਕਿਸਮ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ 30.5 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਜਦ ਕਿ ਪੀ ਆਰ 129 ਦਾ 30.0 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ।

• ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ:

          ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ, ਇਸ ਸਾਲ ਲੁਆਈ ਸਮੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ, ਲੇਬਰ ਦੀ ਸਮਸਿਆ ਦਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਬਦਲ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਰੁਚੀ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦੇ ਫ਼ਸਲ ਵਿਗਿਆਨ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗ (ਕੱਦੂ ਕਰਕੇ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ) ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਬੱਧ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗਾਂ ਵਾਲੀ ਵਿਧੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਕੱਦੂ ਕੀਤੇ ਝੋਨੇ ਨਾਲੋਂ 7 ਤੋਂ 10 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੂਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ (1 ਤੋਂ 15 ਜੂਨ) ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀ ਆਰ 126 ਅਤੇ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ (16 ਤੋਂ 30 ਜੂਨ) ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

          ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਨੂੰ ਲੇਜ਼ਰ ਕਰਾਹੇ ਨਾਲ ਪੱਧਰਾ ਕਰੋ ਅਤੇ 'ਰੌਣੀ' ਕਰ ਦਿਉ । ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਤਰ ਵੱਤਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਹਲਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਕੇ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਭਾਰੇ ਸੁਹਾਗੇ ਮਾਰ ਕੇ ਤੁਰੰਤ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਲੱਕੀ ਸੀਡ ਡਰਿੱਲ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬਿਜਾਈ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਨਾਸਕ ਦੀ ਸਪਰੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਬਿਜਾਈ ਸਾਧਾਰਨ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਨਦੀਨ ਨਾਸਕ ਦੀ ਸਪਰੇ ਕਰ ਦਿਉ। ਇਹ ਖਿਆਲ ਰਹੇ ਕਿ ਬੀਜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢਕਣ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੀ ਡਰਿੱਲ ਦੇ ਫਾਲ•ੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੰਗਲ ਜ਼ਰੂਰ ਲੱਗੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜ ਨੂੰ 8-12 ਘੰਟੇ ਤਕ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛਾਵੇਂ ਸੁਕਾ ਕੇ ਦਵਾਈ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲਵੋ। ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਬੀਜ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਖਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖੋ। ਢੁਕਵੀਂ ਡੂੰਘਾਈ 2.5 ਤੋਂ 3.0 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਇਕ ਤੋਂ ਸਵਾ ਇੰਚ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਦਿਨ ਢਲੇ (ਸ਼ਾਮ) ਜਾਂ ਸਵੇਰ ਸਵਖਤੇ ਹੀ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕਿ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲੋਹੇ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਦੇਰੀ ਨਾਲ, ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 21 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਲਾਉ।

 

 

ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਡਵਾਲ, ਰਮਨ ਕੁਮਾਰ, ਰਾਜਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ,

ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਖਿਆਲਾ, ਜਲੰਧਰ, ਪੰਜਾਬ 144030

ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ ਲੇਖਕ: dpsrsgk@gmail.com