ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖਾਦ ਸਮਰੱਥਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ। ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਉਪਜਾਉ ਅਤੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਧੰਦਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਖਾਦ ਹੈ ਜੋ ਕੈਚੂਆਂ ਖਾਦ ਜਾਂ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖਾਦ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਬਲਕਿ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ' ਤੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦਿਆਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਅਧੀਨ ਵਰਮੀ ਕਲਚਰ ਯੂਨਿਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਤਹਿਤ ਯੂਨਿਟ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਲਾਗਤ ਦਾ 25% ਅਨੂਦਾਨ ਜਾਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 1.5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤਕ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਪਨੀ, ਉਦਯੋਗ ਜਾਂ ਕਿਸਾਨ ਸਮੂਹ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਹੀ ਇਕ ਵਿਕਲਪ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵੱਧਦੀ ਹੈ। ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਵਿਚ ਫਾਸਫੋਰਸ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਮਾਤਰਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੇਚੂਏ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜਟਿਲ ਰੂਪ ਤੋਂ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਪੌਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚੋਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਕੇਚੂਏ ਭੂਮੀ ਸੁਧਾਰਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ. ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਲਾਹੇਵੰਦ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਕਾਫੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਕੇਚੂਏ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਕੱਚੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਚਨ ਨਾਲਿਕਾਓ ਤੋਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਮਹੀਨ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਕੈਚੂਆਂ ਖਾਦ ਜਾਂ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਚੂਓ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਖੇਤ 'ਤੇ ਹੀ ਇਹ ਖਾਦ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. ਇਹ ਖਾਦ 45 ਤੋਂ 75 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ. ਇਹ ਖਾਦ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਰੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਭਰਭੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਕੇਚੂਏ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 4500 ਕੇਚੂਏ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ,ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕੇਚੂਏ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ -
-
ਆਈਸੀਨੀਆ ਫੋਟਿਡਾ-
ਇਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਕੇਚੂਏ ਦੀ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ. ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਰੰਗ 'ਤੇ ਆਧਾਰ ਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਗੁਲਾਬੀ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਟਾਈਗਰ ਕੀੜਾ ਜਾਂ ਬੇੜਿੰਗ ਵਰਮ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਯੂਡਰਿਲਸ ਯੂਜੀਨੀ-
ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਰੈਗੇਨੇ ਵਾਲੇ ਕੇਚੂਏ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਹ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਭੂਰੇ ਅਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਬੈਂਗਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਮਾਸ ਵਰਗਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਜਰੂਰਤ
ਪਸ਼ੂਆਂ (ਗਾ,ਮੱਝ, ਭੇਡ, ਬੱਕਰੀ) ਦਾ ਗੋਬਰ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਤਣੇ, ਪਤੀਆ ਸੁੱਕੇ ਤੂੜੀ ਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਸੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਬਾਗ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਲੱਕੜ ਦਾ ਬੁਰਾਦਾ, ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਸੜੇ ਗਲੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕਚਰਾ, ਰਸੋਈ ਘਰ ਦਾ ਕੂੜਾ, ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਬਕਾਇਆ ਆਦਿ। , ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ, ਬਾਇਓ ਗੈਸ ਪਲਾਂਟ ਦੀ ਸੁੱਕੀ ਗੰਦਗੀ, ਆਦਿ ਜੈਵਿਕ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੱਚੇ ਪਦਾਰਥ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਜਾਂ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ-
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੈਵਿਕ ਰਹਿੰਦ ਜਾਂ ਕੂੜੇ ਵਿੱਚੋ ਵੱਡੇ ਢੇਲੇ ਨੂੰ ਤੋੜਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚੋ ਤੋ ਪੱਥਰ, ਕੱਚ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅਲਗ ਕਰੋ। ਫਿਰ ਫਸਲ ਦੀ ਸੰਘਣੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਕੱਟੋ ਤਾਂ ਜੋ ਖਾਦ ਬਣਨ ਵਿਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇ. ਜੇ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਵਿਚ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੂੜੇ ਨੂੰ 1 ਫੁੱਟ ਮੋਤੀ ਸਤਹ 'ਤੇ ਫੈਲਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧੂਪ ਵਿਚ ਫੈਲਾ ਦੀਓ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਵਪਾਰਕ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਸੀਮੈਂਟ ਅਤੇ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਕਿਆਰੀਆਂ ਬਣਾਓ. ਹਰੇਕ ਕਿਆਰੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 3 ਮੀਟਰ, ਚੌੜਾਈ 1 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਉਚਾਈ 30 ਤੋਂ 50 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਿਆਰੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਿਆਰੀਆਂ 'ਤੇ ਉੱਤੇ ਬਾਂਸ ਜਾਂ ਲੱਕੜ ਦੀ ਛਾਈ ਬਣਾਓ ਜਿਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਪੂਵਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਢੇਰ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 7 ਤੋਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦਿਓ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਗਰਮੀ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਢੇਰ ਨੂੰ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਉਪਰੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 5 ਕਿੱਲੋ ਕੇਚੂਏ ਛੱਡਕੇ ਬੋਰੀ ਵਿਚ ਢੱਕ ਦੀਓ। 1 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਜਗ੍ਹਾ ਲਈ ਲਗਭਗ 250 ਕੇਚੂਏ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਲਗਭਗ ਹਰ 15 ਤੋਂ 20 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਉਪਰ ਨੀਚੇ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਨੀਚੇ ਤੋਂ ਵੀ ਖਾਦ ਕੰਪੋਸਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਫਿਰ ਹਲਕਾ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕੇ ਕਿਆਰੀ ਨੂੰ ਬੋਰੀ ਵਿਚ ਢੱਕ ਦੀਓ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਮੀ ਲਗਭਗ 60% ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, 40 ਤੋਂ 45 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 80 ਤੋਂ 85% ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, 1 ਟਨ ਕੂੜੇਦਾਨ ਵਿਚੋਂ 0.6 ਤੋਂ 0.7 ਟਨ ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੇ ਅਕਾਰ ਦੀ ਛਾਲ ਨਾਲ ਛਾਨ ਕੇ ਕੇਚੂਏ ਦੇ ਕੁਕੁਨ ਅਤੇ ਅਹਿਜੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਪੋਸਟ ਨਹੀਂ ਬਣ ਪਾਇਆ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਨਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਖਾਦ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਫੈਲਾ ਦੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਮੀ 30 ਤੋਂ 40% ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬੋਰੀ ਜਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕਰ ਦੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਣ ਵੇਲੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
- ਕਿਆਰੀਆਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ੇਡ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੂਪ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੇਚੂਏ ਧੂਪ ਵਿਚ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਕਿਆਰੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵੇਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਢਲਾਣ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਨਾ ਰੁਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਆਰੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਰੁਕਣ ਨਾਲ ਕੇਚੂਏ ਦੇ ਵਾਧੇ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਬਰਸਾਤੀ ਦਿੰਨਾ ਵਿਚ ਕਿਆਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਾਲ ਨਾਲ ਢਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਪਦਾਰਥ ਵਿਚ 40% ਨਮੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੇਚੂਆ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇ।
- ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਤਾਜ਼ੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
- ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਖਾਦ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪਲਟੋ , ਸਪਿੰਡਲ ਜਾਂ ਕਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੇਚੂਏ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕੂੜੇ ਦਾ pH 7.0 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਰਹਿਣ ਤੇ ਕੇਚੂਏ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ, ਕੂੜੇ ਦੇ ਪੀਐਚ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਕੂੜਾ ਭਰਦੇ ਸਮੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸੁਆਹ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਦੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਦੀ ਵਿਧੀ
ਖੇਤ ਵਿਚ ਅੰਤਮ ਜੋਤ ਵੇਲੇ, ਕੀੜੇ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ 20 ਤੋਂ 30 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਦਰ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਨਿਰਾਈ- ਗੁੜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕੇਚੂਆ ਖਾਦ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਫਲਦਾਰ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਪਲੇਟ 250 ਤੋਂ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਕੇਚੂਏ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ - 1.78 ਤੋਂ 2.50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
ਫਾਸਫੋਰਸ - 1.20 ਤੋਂ 2.26 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ - 1.25 ਤੋਂ 2.0 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੈਲਸੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਗੋਬਰ ਖਾਦ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਨਾਲ ਹੀ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ, ਕਾਪਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਕ ਲਗਭਗ 250 ਤੋਂ 750 ਪੀ.ਪੀ.ਐਸ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ. ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟ
ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਚੰਦ 1, ਡਾ. ਡੀ. ਵੀ ਸਿੰਘ2
1 ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਸਾਈ ਇੰਸਟੀਚਿਉਟ ਪੈਰਾਮੈਡੀਕਲ ਐਂਡ ਅਲਾਈਡ ਸਾਇੰਸਜ਼, ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਉਤਰਾਖੰਡ
2 ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਮੁਖੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਜੈਪੁਰ
Summary in English: Vermicompost is essential for soil improvement
