"ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ" ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਵਸੀਲਾ
Farmer Producer Organizations: ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਔਰਤਾਂ ਦੀ 80 ਫੀਸਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਖੇਤੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ (ਮਈ, 2020) ਫਿੱਕੀ ਲੇਡੀਜ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਘ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਕਿਸਾਨ (ਲਗਭਗ 86 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਔਸਤਨ 1.10 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ।
ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਹੋਲਡਿੰਗ ਘਟਨਾ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਖਾਦਾਂ, ਰਸਾਇਣਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਵਿੱਤ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਬਚਾਅ ਹੋਰ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਮੈਂਬਰਾਂ 'ਤੇ ਪੈਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਗਭਗ ਨਾਂਹ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰ ਦੇ ਮੁਖੀ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਰਦ ਹਨ, 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ।
ਉਪਰੋਕਤ ਸੰਕਲਪ ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ 'ਤੇ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੜੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਕ ਸੰਗਠਨ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਪਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੂਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਹਿਕਾਰੀ, ਉਤਪਾਦਕ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਸੋਸਾਇਟੀਜ਼ ਕੰਪਨੀਜ਼ ਐਕਟ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਉਤਪਾਦਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੰਡੀ ਤੱਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਖਾਦ, ਰਸਾਇਣ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ, ਉਚਿਤ ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਉਪਜ ਲਈ ਮਾਰਕੀਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
"ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ" ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਵਸੀਲਾ
ਸਾਲ 2018 ਤੱਕ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 5000 ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਠਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਸਮਾਲ ਫਾਰਮਰਜ਼ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਫਾਰ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਂਡ ਰੂਰਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਗਾਤਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ "ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ" ਦੇ ਤਹਿਤ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਲ 2019-24 ਤੱਕ 10,000 ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਸਬੰਧਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Women Empowerment: ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ 'ਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
"ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ" ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਵਸੀਲਾ
ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ:-
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗਠਿਤ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਸੀਮਤ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਆਰਥਿਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ, ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ, ਗਰੀਬੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਸਿੱਧੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ (ਐਸ.ਐਚ.ਜੀ.) ਦੁਆਰਾ ਮੁੱਲ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ ਪਰਿਵਾਰਕ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਆਮਦਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਦੇ ਵਾਜਬ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪਾਦਿਤ ਜਾਂ ਮੁੱਲ-ਵਰਧਿਤ ਵਸਤੂਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਈ-ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਇਸ ਹੱਲ ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੂਹ ਆਮਦਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Women in Agriculture: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ
"ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ" ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਵਸੀਲਾ
ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮੌਕੇ:-
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੌਕੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਨ, ਛੋਟੀ ਮਿੱਲ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ, ਸਮੂਹ ਫਾਰਮਿੰਗ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ, ਵੈਲਯੂ ਐਡਿਡ ਉਤਪਾਦ (ਪਾਪੜ, ਅਚਾਰ, ਜੈਮ, ਜੈਲੀ, ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦ), ਫਲੋਰੀਕਲਚਰ, ਬਾਗਬਾਨੀ, ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ, ਮਸ਼ਰੂਮ ਉਤਪਾਦਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਫਾਈਬਰ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਣੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਦਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮਦਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ, ਸਥਾਨਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਸਰਵੋ ਦੇਵੀ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਉਮਰ 55 ਸਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਝੰਡੂਤਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ, ਆਪ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੀਬ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸ਼ਿਵ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾ ਕੇ ਹਲਦੀ, ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਸਾਲੇ, ਪਾਪੜ ਅਤੇ ਬਰੀਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 1000 ਸਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਤੋਂ, ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ 2.50 ਲੱਖ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ, ਇਹ ਸਮੂਹ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਫਲ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਬਬੀਤਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਜੁਖਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਆ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਔਸਤ ਆਮਦਨ 3.5 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਤੀਸਰੀ ਉਦਾਹਰਣ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਜਗਦੰਬਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗਾਵਾਂ, ਜਿਲਾ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੈਮ, ਚਟਨੀ, ਅਚਾਰ ਅਤੇ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੋਟੀਆਂ ਨੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਔਸਤ ਆਮਦਨ 5 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਕਿਸਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਗਠਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਸਮੂਹ ਚਰਚਾ, ਪ੍ਰਚਾਰ, ਸਿਖਲਾਈ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
Summary in English: Farmers' Production Organizations Empowerment and Livelihood of Women Farmers
