ਹੁਣ ਮੱਛੀ 'ਚ ਮਿਲਾਵਟ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਆਸਾਨ
ਗੁਹਾਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੈਂਸਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਮੱਛੀ ਵਿੱਚ ਅਮੋਨੀਆ ਅਤੇ ਫਾਰਮਲਡੀਹਾਈਡ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਮੈਟਲ ਆਕਸਾਈਡ ਨੈਨੋਪਾਰਟਿਕਲ-ਲੈੱਸ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ ਦਾ ਬਣਿਆ ਇਹ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲਾ ਸੈਂਸਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮਲਿਨ ਦੀ ਮਿਲਾਵਟ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅਮੋਨੀਆ ਅਤੇ ਫਾਰਮਲਡੀਹਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਫਿਸਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਫਾਰਮੈਲਡੀਹਾਈਡ ਇੱਕ ਰੰਗਹੀਣ, ਤਿੱਖੀ ਗੈਸ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਭੋਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮਾਲਡੀਹਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨ ਹੈ। ਇਹ ਸੈਂਸਰ ਮੱਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੱਛੀ ਲਈ ਵਪਾਰਕ ਫ਼ਾਰਮਲਿਨ ਸੈਂਸਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੈਮੀਕਲ-ਅਧਾਰਤ ਜਾਂ ਕਲੋਰੀਮੈਟ੍ਰਿਕ-ਅਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੈਮੀਕਲ ਸੈਂਸਰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮਹਿੰਗੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕੈਲੋਰੀਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸੈਂਸਰ ਘੱਟ ਮਹਿੰਗੇ ਹਨ। ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਚੋਣਤਮਕ ਖੋਜ ਇਹਨਾਂ ਸੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁੱਦੇ ਹਨ। 2D ਸਮੱਗਰੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਗੈਸ ਸੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਭਾਫ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਖੋਜ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਂਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟੀ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮਲਿਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਗੁਹਾਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਹੇਮੇਨ ਕੁਮਾਰ ਕਲੀਤਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਨੈਨੋਮੈਟਰੀਅਲਜ਼ ਅਤੇ ਨੈਨੋਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਨੇ ਟਿਨ ਆਕਸਾਈਡ-ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਕਿਫਾਇਤੀ ਫਾਰਮੇਲਿਨ ਸੈਂਸਰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਮਿਲਾਵਟੀ ਮੱਛੀ ਵਿੱਚ ਫੋਰਮਾਲਿਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਅਸਰਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਦਾ ਆਕਸੀਡਾਈਜ਼ਡ ਰੂਪ, ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਜੀਓ), ਉੱਚ ਘੋਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਾਤੂਆਂ, ਧਾਤੂ ਆਕਸਾਈਡਾਂ ਜਾਂ ਪੋਲੀਮਰਾਂ ਨਾਲ ਰਸਾਇਣਕ ਸੋਧ ਦੀ ਸੌਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੀਓ ਦੀ ਘੱਟ ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਟੀਨ ਆਕਸਾਈਡ-ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟਸ (rGO-SNO2) ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਕੇ ਇਸ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟੂਟੋ ਮਜਾਰਾ ਵਿਖੇ Natural Farming ਬਾਰੇ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ
ਜਦੋਂਕਿ, ਘਟਾਏ ਗਏ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਆਰਜੀਓ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਵੀਓਸੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਟੀਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਐਸਐਨਓ2) ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮਾਲਡੀਹਾਈਡ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਉੱਚ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਉੱਚ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਫਾਰਮਲਡੀਹਾਈਡ ਦੀ ਘੱਟ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਇਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਗਿੱਲੀ ਰਸਾਇਣਕ ਪਹੁੰਚ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਜੀਓ) ਦਾ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਟਿਨ ਆਕਸਾਈਡ-ਰਿਡਿਊਸਡ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ (ਆਰਜੀਓ-ਐਸਐਨਓ2) ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਥਰਮਲ ਰੂਟ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਕੈਲਸੀਨੇਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਟੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਬਣੇ ਸੈਂਸਰ ਨੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਫਾਰਮਾਲਡੀਹਾਈਡ ਭਾਫ਼ ਨੂੰ ਘਟਾਏ ਗਏ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੈਪਚਰ ਕੀਤਾ।
ਸੈਂਸਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਿਲਾਵਟੀ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਹਾਟੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੱਛੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਮੱਛੀਆਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਏਸੀਐੱਸ ਏਪੀਐਲ ਨੈਨੋ ਮੈਟਰ ਲਈ ਡੀਐਸਟੀ-ਪੀਯੂਆਰਐਸਈ (ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉੱਤਮਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ) ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਖੋਜ ਜਰਨਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸੈਂਸਰ ਕਈ ਮੱਛੀ ਸੈਂਪਲਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮਲਿਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਾਮ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਫਾਰਮਲਿਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਦੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਵਟ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੈਂਸਰ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਕਿਫਾਇਤੀ ਫਾਰਮੇਲਿਨ ਸੈਂਸਰ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹੇਗਾ।
Summary in English: Now it is easy to detect adulteration in fish, this sensor will detect toxic chemicals
