ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਤਣੇ ਦੇ ਝੁਲਸ ਰੋਗ ਤੇ ਝੂਠੀ ਕਾਂਗਿਆਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਰੋਕਥਾਮ

ਚੌਲ ਵਿਸ਼ਵ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਲੱਗਭਗ 60% ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਉਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 90% ਚੌਲ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੇ ਸਾਲ 2017-18 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 30.68 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿਚ 199.72 ਲੱਖ ਟਨ (133.82 ਲੱਖ ਟਨ ਚਾਵਲ) ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ 65.16 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ (26.37 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਚਾਵਲ ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਇਕ ਅਸਾਧਾਰਣ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਸੱਟ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।

ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਉੱਲੀ, ਨੈਮਾਟੌਡ, ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਮਾਈਕੋਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੇ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਚੌਲਾਂ ਵਿਚ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਗਾੜ ਜਾਂ ਅਸਧਾਰਨਤਾਵਾਂ ਏ-ਬਿਓਟਿਕ ਕਰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਾਵਲ ਦੇ ਸਧਾਰਣ ਵਾਧੇ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ, ਪੀ. ਐਚ. ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਜੋ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ, ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਝੌਨੇ ਦੀਆਂ ਉਹ ਆਮ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਲੱਗਭਗ ਹਰ ਸਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ।

ਬਿਮਾਰੀਆਂ:

1. ਤਣੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪੱਤੇ ਦਾ ਝੁਲਸ ਰੋਗ :

ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਇਕ ਉੱਲੀ -“ਰਾਈਜ਼ੋਕਟੋਨੀਆ ਸੋਲਾਨੀ” ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਪੱਤੇ ਦੇ ਅੱਲਪੇਸ਼ੀ ਜਾਂ ਅੰਡਾਕਾਰ ਤੋਂ ਅਨਿਯਮਿਤ, 1-3 ਸੈ.ਮੀ. ਲੰਬੇ, ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਜੋ ਕਿ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਮਣੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਸਤਹ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹਨ। ਪੱਤੇ ਦੇ ਮਿਆਨ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਟਾਕ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੱਪ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਖ਼ਮ ਅਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਡੰਡੀ ਨੂੰ ਘੇਰਦੇ ਹਨ। ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚ ਜਿਉਂ ਹੀ ਪੌਦਾ ਵੱਧਦਾ ਹੈ, ਉੱਲੀਮਾਰ ਪੌਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਸਤਹ ਤੇ ਉਪਰ ਵੱਲ ਜ਼ਖਮ ਵੱਧਦੇ ਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਲੀਮਾਰ ਪੌਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਫੈਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਖੇਤ ਦੇ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

                      (ਤਣੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪੱਤੇ ਦਾ ਝੁਲਸ ਰੋਗ)

ਬਿਮਾਰੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰੋ :

• ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਉੱਚ ਉੱਪਜ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਗਾਓ ।
• ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਵੱਟਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖੋ, ਨਦੀਨ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿਉ ।
• ਫ਼ਸਲ ਸਮੇਂ ਤੇ ਲਗਾਓ, ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ ।
• ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਨਿਸਰਣ ਤੇ ਹੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਅਗਲਾ ਪਾਣੀ ਲਾਓ ।
• ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ ।  

ਬਿਮਾਰੀ ਆਉਣ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ :

ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਣ, ਐਮੀਸਟਾਰ ਟੋਪ 325 ਐਸ ਸੀ ਜਾਂ ਟਿਲਟ / ਬੰਪਰ 25 ਈ ਸੀ (ਪ੍ਰੋਪਿਕੋਨਜ਼ੋਲ) ਜਾਂ ਫੋਲੀਕਰ / ਓਰੀਅਸ (ਟੇਬੁਕੋਨਾਜ਼ੋਲ) 25 ਈ ਸੀ @ 200 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਜਾਂ ਨਾਟੀਵੋ 75 ਡਬਲਯੂ ਜੀ @ 80 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ ਲਸਚਰ 37.5 ਐਸ ਈ (ਫਲੂਸੀਲਾਜ਼ੋਲ+ ਕਾਰਬੇਂਡਾਜ਼ਿਮ) @ 320 ਮਿ.ਲੀ. ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ ਜਾਂ ਮੋਨਸੇਰੇਨ 250 ਐਸ.ਸੀ. (ਪੈਨਸੈਕਰਨ) @ 200 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਜਾਂ ਬਾਵਿਸਟਿਨ 50 ਡਬਲਯੂ ਪੀ, 200 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਨੂੰ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਢਾਂ ਵੱਲ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 15 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਸਪਰੇਅ ਦਿਓ।

2. ਝੂਠੀ ਧੂੜ / ਝੂਠੀ ਕਾਂਗਿਆਰੀ :

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਫੁੱਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦਿਖਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਨਲ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮਖਮਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੀਲੇ ਤੋਂ ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਦੇ ਭਰਮ, ਪੁੰਜ ਨੂੰ ਜੈਤੂਨ ਦੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਬਿਮਾਰੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰੋ :

• ਖੇਤ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖੋ ।
• ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਪੈਨਿਕਲਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਰਹਿੰਦਖੁਦ ਹਟਾਓ।
• ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੜ੍ਹ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਬਦਲਵੀਆਂ ਗਿੱਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਕਣ ਦੁਆਰਾ ਨਮੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾਓ।
• ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
• ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
• ਰੋਧਕ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਸੂਚੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਫਤਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

                       (ਝੂਠੀ ਧੂੜ/ ਝੂਠੀ ਕਾਂਗਿਆਰੀ)

ਬਿਮਾਰੀ ਆਉਣ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ :

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ, ਜਦ ਫ਼ਸਲ ਗੋਭ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੋਸਾਈਡ 46 ਡੀ.ਐਫ. (ਕਾੱਪਰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ) @ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਂ 400 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਗੈਲੀਲੀਓ ਵੇਅ 18.76 ਐਸ.ਸੀ. (ਪਿਕੌਕਸਾਈਸਟ੍ਰੋਬਿਨ + ਪ੍ਰੋਪਿਕੋਨਾਜ਼ੋਲ) ਨੂੰ 200 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ / ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਘੋਲ ਕੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ :

ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਪਰੇਅ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੌਦਾ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਝੱਟਕਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ, ਕਈ ਆਮ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਤਾ ਫੋਲਡਰ/ਲਪੇਟ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਟਿੱਡੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਸਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਝਾੜ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਫ਼ਸਲ ਵਧ ਰਹੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।

1.  ਪੱਤਾ ਫੋਲਡਰ/ਪੱਤਾ ਲਪੇਟ ਸੁੰਡੀ :

ਇਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾਰਵੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਫੋਲਡ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਰੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਿੱਟੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਸੱਭ ਤੋਂ ਜਾਈਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਅਗਸਤ-ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ 10% (ਈ.ਟੀ.ਐਲ.) ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਓ:

• ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਫੋਲਡਰ ਦਾ ਮਕੈਨੀਕਲ ਨਿਯੰਤਰਣ: ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 20-30 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਜੂਟ ਦੀ ਰੱਸੀ, ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰੀ ਫੇਰੋ ਅਤੇ ਰੱਸੀ ਨੂੰ ਲੰਘਦੇ ਸਮੇਂ, ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੋ ਕਿ ਪਾਣੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ।

             (ਪੱਤਾ ਫੋਲਡਰ/ਪੱਤਾ ਲਪੇਟ ਸੁੰਡੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ)

ਰੋਕਥਾਮ :

ਇਸ ਸੁੰਡੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਗੋਭ ਪੜਾਅ ਤੇ 170 ਗ੍ਰਾਮ ਮੋਰਟਾਰ 75 ਐਸ ਸੀ (ਕਾਰਟਾਪ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰਾਈਡ) ਜਾਂ 20 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਫੇਮ  480 ਐਸ ਸੀ (ਫਲੂਬੇਂਡਾਮਾਇਡ) ਨੂੰ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ / ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

2.  ਪੌਦੇ ਦੇ ਹੌਪਰ/ ਟਿੱਡੇ :

ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਹੋਪਰ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿੰਚਿਤ ਬਰਫ਼ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਖੇਤ ਲਗਾਤਾਰ ਡੁੱਬੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਨਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੌਪਰਾਂ ਵਿਚ ਵ੍ਹਾਈਟ-ਬੈਕ ਪਲਾਂਟ ਹੋਪਰ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਪਲਾਂਟ ਹੋਪਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਅਤੇ ਬਾਲਗ ਕੀੜੇ, ਪੱਤਾ-ਮਿਆਨ ਤੋਂ ਸੈਪ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚੂਸਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਟਿੱਡੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵੱਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁੱਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਕ ਪੈਚ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

                   (ਪੌਦੇ ਦੇ ਹੌਪਰ/ ਟਿੱਡੇ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਨੁਕਸਾਨ)

ਬਿਮਾਰੀ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰੋ :

• ਖੇਤ ਅਤੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬੂਟੀ ਹਟਾਓ।
• ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਮਿਤੱਰਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਇਸ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂਚ ਲਈ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਫੜ ਲਓ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ 2-3 ਵਾਰੀ ਝਾੜੋ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਪੌਦੇ ਦੇ ਟਿੱਡੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤਹ 'ਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੂਟਾ 5 ਜਾਂ ਵੱਧ ਟਿੱਡੇ (ਈ.ਟੀ.ਐਲ.) ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਤਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਤਾਂ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਰੋਕਥਾਮ :

• ਪੌਦੇ ਦੀ ਟਿੱਡੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 120 ਗ੍ਰਾਮ ਚੈੱਸ 50 ਡਬਲਯੂ ਜੀ (ਪਾਈਮੇਟ੍ਰੋਜ਼ਾਈਨ) ਜਾਂ 40 ਮਿ.ਲੀ. ਕੋਨਫੀਡੋਰ 200 ਐਸ.ਐਲ./ ਕਰੋਕੋਡਾਈਲ 17.8 ਐਸ.ਐਲ. (ਇਮੀਡਾਕਲੋਪਰਿਡ) ਦਾ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ ਅੱਤੇ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪਰੇਅ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਓ।
• ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ, ਇਸ ਦੇ ਸਪਰੇਅ ਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਡਾਂ ਵੱਲ ਸਾਧਦੇ ਹੋਏ ਨੈਪਸੈਕ ਸਪਰੇਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਛਿੜਕਾ ਕਰੋ। ਜੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਹੌਪਰ ਸਾੜਨ ਦੇ ਪੜਾਅ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਥਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 3-4 ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਇਲਾਜ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਆਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

1 ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ 2 ਸਿਮਰਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬੋਲਾ

1 ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਸੀ. ਐਗਰੀਕਲਚਰ (ਅਗਰੋਨੋਮੀ), ਜੀ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਡੀ.ਜੀ.ਐੱਸ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਪਟਿਆਲਾ, ਪੰਜਾਬ, ਇੰਡੀਆ

2 ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਫ਼ਸਲ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੀ.ਏ.ਯੂ., ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ, ਇੰਡੀਆ

1 ਈ ਮੇਲ : gurpreetkaur671995@gmail.com