ਗੰਧਕ-ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨੀ ਹੋਈ ਆਸਾਨ
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਅਣਉਚਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਉਤਪਾਦਕਤਾ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਪਜ ਦੀ ਘਟੀ ਹੋਈ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਸੂਬੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਮਿੱਟੀ, ਜਲਵਾਯੂ, ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਫਸਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀਆਂ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 3.5% ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਗੰਧਕ (<7.5 ਮਗ ਕਗ-1) ਦੀ ਘਾਟ ਪਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਘਾਟ ਰੂਪਨਗਰ (29.1%) ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (29.7%) ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਈ ਗਈ।ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਸਲ ਦੇ ਝਾੜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਪਜ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਕਣਕ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਗੰਨੇ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਜੂਟ ਦੀ ਲਿੰਟ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਲਫਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਜਿਪਸਮ, ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ, ਐਲੀਮੈਂਟਲ ਸਲਫਰ, ਅਮੋਨੀਅਮ ਸਲਫੇਟ, ਬੈਂਟੋਨਾਈਟ ਸਲਫੇਟ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਲਫੇਟ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਸਲਫੇਟ ਆਦਿ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ ਦੁੱਗਣਾ ਲਾਹਾ! ਪੜ੍ਹੋ ਪੂਰੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਗੰਧਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬੋਰੋਨ ਵੀ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੈ ਜੋ ਸੈੱਲ ਕੰਧ ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਏਕੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੋਰੋਨ ਪਰਾਗ ਦੇ ਅਨਾਜ ਦੇ ਗਠਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੀਜ ਸੈੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਫੁੱਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੋਰੋਨ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਫਸਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ 12.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਔਸਤ ਮੁੱਲ ਦੇ ਨਾਲ 0 ਤੋਂ 51.0 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ, ਸੰਗਰੂਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਬੋਰੈਕਸ, ਗ੍ਰੈਨੂਬੋਰ ਅਤੇ ਬੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਬੋਰੈਕਸ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸ ਲਈ, ਛਿੜਕਾਅ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਘੋਲਣ ਲਈ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੋਰ ਵੀ ਸਰੋਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰੈਨੂਬੋਰ ਅਤੇ ਬੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ਨੂੰ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਘੋਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇਪਣ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਰੋਨ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇਪਣ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਲੋਂ ਗੰਧਕ ਅਤੇ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਹ 5 ਤਰੀਕੇ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੁਹਾਡੀ ਫਸਲ ਦਾ ਝਾੜ
PAU ਵਲੋਂ ਗੰਧਕ ਅਤੇ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ
|
ਫਸਲ |
ਸਿਫਾਰਸ਼ |
|
ਗੰਧਕ |
|
|
ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਸੋਇਆਬੀਨ |
ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਲਫੇਟਿਡ ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ (13:33:0:15, N:P2O5:K2O:S) ਪਾਓ । ਜੇਕਰ ਹੋਰ ਫਾਸਫੇਟਿਕ (ਡੀਏਪੀ ਜਾਂ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟਿਕ) ਅਤੇ ਜਿਪਸਮ ਖਾਦ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। |
|
ਗੰਨਾ |
ਜੇਕਰ ਮਿੱਟੀ/ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਖਾਰਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਿਪਸਮ ਦਾ 50% ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਓ ਜਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 8 ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲ਼ੀ ਸੜੀ ਖਾਦ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। |
|
ਕਣਕ
|
ਰੇਤਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜਣ ਵੇਲੇ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਾਧੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਵੇਲੇ ਘਾਟ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਲੱਛਣ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੋਟੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਦੇ ਫਿੱਕਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਫਾਸਫੋਰਸ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਗੰਧਕ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 100 ਕਿਲੋ ਜਿਪਸਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਜੇਕਰ ਮੂੰਗਫਲੀ ਨੂੰ ਜਿਪਸਮ ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਖੁਰਾਕ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ 50 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਗੰਧਕ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਜਿਪਸਮ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। |
|
ਤੇਲ ਬੀਜ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ |
ਤੇਲ ਬੀਜ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਰਾਹੀਂ ਫਾਸਫੋਰਸ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਖਾਦ ਉਪਲਬਧ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ 80 ਕਿਲੋ ਜਿਪਸਮ ਜਾਂ 13 ਕਿਲੋ ਬੈਂਟੋਨਾਈਟ- ਗੰਧਕ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। |
|
ਬੋਰੋਨ |
|
|
ਕਪਾਹ |
ਕਪਾਹ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ 2% ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 400 ਗ੍ਰਾਮ ਬੋਰਾਨ (4 ਕਿਲੋ ਬੋਰੈਕਸ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਓ। ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇਪਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ । |
|
ਅਰਹਰ |
ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਰਹਰ ਦੇ ਵੱਧ ਝਾੜ ਲਈ ਫਸਲ ਵਿੱਚ 500 ਗ੍ਰਾਮ ਬੋਰੋਨ (5 ਕਿਲੋ ਬੋਰੈਕਸ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। |
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਭੂਮੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਗੰਧਕ ਅਤੇ ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਭੂਮੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਸਹੂਲਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
PAU ਵਿਖੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ
ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ:
|
ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ |
ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੀ ਦਰ |
|
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਖਾਰੀਪਨ (pH), ਨਮਕੀਨ ਪਦਾਰਥ (EC), ਜੀਵਕ ਕਾਰਬਨ (OC), ਉਪਲਬਧ ਫਾਸਫੋਰਸ (P) ਅਤੇ ਉਪਲਬਧ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K) |
ਰੁਪਏ 50/- ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਨਮੂਨਾ
|
|
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਸੂਖਮ ਤੱਤ (ਜ਼ਿੰਕ, ਲੋਹਾ, ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਅਤੇ ਤਾਂਬਾ) |
ਰੁਪਏ 50/- ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਨਮੂਨਾ |
|
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਸਲਫਰ |
ਰੁਪਏ 50/- ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਨਮੂਨਾ |
|
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਬੋਰੋਨ |
ਰੁਪਏ 100/- ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਨਮੂਨਾ |
Summary in English: Good News! Soil available sulfur and boron test facility started
