ਜਾਣੋ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਦੀ ਸਲਾਹ
Crop Protection: ਕਣਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਤਝੜ ਫਸਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਅਨਾਜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੀ ਤੂੜੀ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਸਥਾਨ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਣਕ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ ਟ੍ਰਾਈਟਿਕਮ ਐਸਟੀਵਮ ਹੈ। ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਕਣਕ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਨ, ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ, ਫਰਾਂਸ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਰਮਨੀ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਈਰਾਨ, ਯੂਕਰੇਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਬਿਹਾਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਗੁਜਰਾਤ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ 35 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 11 ਮਿਲੀਅਨ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਕਣਕ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਕਣਕ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਢੁਕਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਮ ਦੀ ਚੋਣ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਅਨੁਸਾਰ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੂਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਖੇਤ ਦੀ ਕਠੋਰ ਜ਼ਮੀਨ ਹਲ ਵਾਹੁਣ ਨਾਲ ਖੁਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਹੋਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਬੀਜ ਦੀ ਉਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 45 ਤੋਂ 60 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਕਾਫ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਢੁਕਵੇਂ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਥਰੈਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਚੰਗਾ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਅਤੇ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ। ਲੰਬੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ 6-7 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬੀਜੋ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ 5-6 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬੀਜੋ। ਕਤਾਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 20 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ।
ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਬੀਜ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਅਤੇ ਨਮੀ ਰਹਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੋਰਾ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ 5 ਤੋਂ 6 ਵਾਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸੀਮਤ ਸਿੰਚਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, 21 ਤੋਂ 45 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਿੰਚਾਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ। ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਸਿੰਚਾਈ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਝਾੜ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਝਾੜ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿੰਚਾਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਧ ਰਹੇ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਖਦਸ਼ਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੀਂਹ ਨਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਐੱਚ.ਏ.ਯੂ. ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੀ ਗਰਮੀ ਖੁਦ ਕਣਕ ਸਮੇਤ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹਲਕੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਉਦੋਂ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਮੁਕੁਲ ਆਉਣ ਅਤੇ ਉਭਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹਰਿਆਣਾ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਕਣਕ 'ਤੇ ਤੇਲ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੱਲ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹਰਿਆਣਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸੁੱਕੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਪੀਲੀ ਕੁੰਗੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Profitable Farming: ‘ਪੀਲਾ ਸੋਨ੍ਹਾ” ਜਾਂ ਫਿਰ ਸੁਨਿਹਰੀ ਮਸਾਲਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦਾ, ਇੱਕ ਏਕੜ 'ਚੋਂ ਢਾਈ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ Income
ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਦਿਨ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 30-32 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 15 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘਬਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਤ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਸਮੇਤ ਔਸਤਨ 22 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਨੂੰ ਕਣਕ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ 24 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦਿਨ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 35 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਣਕ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਡੀ.ਵੀ.ਡਬਲਯੂ.-187, ਡੀ.ਬੀ.ਡਬਲਯੂ.-303 ਅਤੇ ਡੀ.ਵੀ.ਡਬਲਿਊ.-836, ਤਿੰਨੋਂ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਮੌਸਮ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ 50 ਫੀਸਦੀ ਰਕਬਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵੱਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹਲਕੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਨਾ ਕਰੋ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਫਸਲ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਸਪ੍ਰਿੰਕਲਰ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੈ, ਉਹ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਣ 'ਤੇ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਸਪ੍ਰਿੰਕਲਰ ਨਾਲ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਣਕ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਨਿਕਲਣ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਅਗੇਤੀ ਕਣਕ ਦੇ ਕੰਨ ਨਿਕਲਣ ਵੇਲੇ ਵੀ 0.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਭਾਵ 400 ਗ੍ਰਾਮ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦ ਨੂੰ 200 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਤਾਪਮਾਨ 'ਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧੇ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਛੇਤੀ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ 15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ 'ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ
● ਕਣਕ ਅਤੇ ਜੌਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੋ, ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹਲਕੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ।
● ਜੇਕਰ ਸਪ੍ਰਿੰਕਲਰ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕਣਕ ਅਤੇ ਜੌਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਹੈ।
● ਇਹ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਰੋ।
● ਛੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਅਤੇ ਪਿੜਾਈ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭੰਡਾਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ।
● ਗੰਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਇਹ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।
Summary in English: Wheat Crop: How can the wheat crop be protected from rising temperatures? Know the advice of Agriculture Expert
