ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਕਰੋ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ
Protecting Crops from Birds: ਪੰਛੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ 300 ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਹੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਗੋਦਾਮਾਂ, ਸ਼ੈਲਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਤੋਤਾ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਂਜ ਤਾਂ ਕਈ ਪੰਛੀ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਪਰ ਦੱਸਿਆ ਕੀ ਤੋਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜੋ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੇ ਫ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਛੀ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂਕਿ, ਕਾਂ ਪੁੰਗਰਦੀ ਕਣਕ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਅਤੇ ਪੱਕਦੀ ਮੱਕੀ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ।
ਘੁੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਕਬੂਤਰ ਦਾਲਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਬਿਜੜਿਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਗੋਦਾਮਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲਰਾਂ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 2.4 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸਲਾਨਾ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦਾ ਝੋਨਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੜੀਆਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਅਤੇ ਪੱਕਣ ਵਾਲੇ ਬਾਜਰੇ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵੋਂ, ਆਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਚੂਹਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਓ
ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਪੰਛੀ
ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਲੂ, ਬਾਜ਼, ਇੱਲਾਂ ਆਦਿ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਜਿਵੇਂ ਤਵਾਲ, ਸੇਰੜੀਆਂ, ਬੁੱਚੜ ਪੰਛੀ, ਟਟੀਹਰੀਆਂ, ਗੁਟਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਪੰਛੀ ਅਣਗਿਣਤ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਨਾਜ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿਜੜਿਆਂ ਵਰਗੇ ਪੰਛੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੀੜੇ ਖੁਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੜੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋੜੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 250 ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੋਗਾ ਖੁਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਲਾਹੇਵੰਦ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵੱਲ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਯਾਂਤਰਿਕ ਵਿਧੀ:
● ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਕਫ਼ੇ ਤੇ ਪੰਛੀ ਉਡਾਉਣ ਲਈ ਕਰੋ।
● ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਡਰਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਘੜਾ ਆਦਿ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਰ ਨੂੰ ਰੰਗ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਡਰਨੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵਾ ਦਸ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ 'ਤੇ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
● ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਬਰਡ ਰਿਪੈਲਰਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
● ਮੱਕੀ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪੱਕਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਲਾਲ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੋਲੀਸਟਰ ਦੇ ਬਣੇ ਚਮਕਦਾਰ ਰਿਬਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕੇ:
● ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੀਮਤੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਢੈਂਚਾ ਜਾਂ ਬਾਜਰਾ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਪੰਛੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਣ ਲਈ ਪਸੰਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
● ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਪੰਛੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਘਣੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
● ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਤੋਤਿਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੋਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ।
ਚੇਤਾਵਨੀ-ਅਵਾਜ਼ਾਂ:
● ਤੋਤੇ ਅਤੇ ਕਾਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਚੇਤਾਵਨੀ ਸੀਡੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਸੀ.ਡੀ.ਸੰਚਾਰ ਕੇਂਦਰ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
● ਇਹ ਸੀਡੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 7.00 ਵਜੇ ਤੋਂ 9.00 ਵਜੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ 5.00 ਵਜੇ ਤੋਂ 7.00 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਵਜਾਉਣ ਨਾਲ ਉਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਬਗੀਚਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਛੀ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
● ਚੇਤਾਵਨੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜਾਂ ਦੇ ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ 15 ਤੋਂ 20 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਜਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਧੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
Summary in English: Crop Protection: Which birds are beneficial for crops and which are harmful, know the ways of protection
