ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਬਣੇ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਮਿਸਾਲ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਭੱਜਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆਏ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਮਾਡਲ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ...
ਅੱਜ-ਕੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵੱਸਣ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨੀਂ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਓਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹੜੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਸੋਚਦਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੱਖ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਅਕਸਰ ਓਹੀਓ ਕੰਮ ਲੋਕ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ਕ ਵਿਦੇਸ਼ ਹਾਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਸੋਨੇ ਤੇ ਸੁਹਾਗਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ 46 ਸਾਲਾਂ ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ। ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਸਹੀ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਮਾਡਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ।
ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਫਰ
ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 1992 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸਨ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤੀ ਖੂਨ-ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੰਡੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤਾਂ ਵਿਚੋਲਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਠੱਗੀ ਮਾਰਨ ਦੇ ਡਰੋਂ ਤੱਕੜੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਸਲ ਤੋਂ 45 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਖਿਹੜਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਖੇਤੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਿੱਛੇ ਹਟੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜਦੋਂ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨਾਲ 2007 ਵਿੱਚ ਸਪੇਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਵੱਖਰਾ ਮਾਡਲ ਦੇਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਂ ਗੁਵਾਂਦਿਆਂ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਵੇਰਵੇ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ।
ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਵਧੀਆ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨਾ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖੁਦ ਹੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਜ਼ਿੱਮਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਂਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ 500 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗੀਆਂ ਤਾਂ ਕਈ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਹ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਫੀਡਬੈਕ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਝਾੜ ਵੀ ਲਿਆ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਮਦਦ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਮਿਸ਼ਨ ਕਿਸਾਨ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਇਸ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਤਕਨੀਕ ਨਵੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਵੇਗੀ।
ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲਿੱਤਾ ਕਰਜ਼ਾ
ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ 30 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ ਉਗਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਇੰਨੀ ਵਧੀਆ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2010 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮੂਹਾਂ ਤੱਕ ਕੰਮ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਗਰੁੱਪ ਐਗਰੋ ਹੈਲਪ ਏਡ ਸੋਸਾਇਟੀ ਮੁਸ਼ਕਾਬਾਦ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਸਨ। ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਹ ਕਦਮ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਨੇ 25 ਤੋਂ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਬਸਿਡੀ ਦਰ 'ਤੇ ਬੀਜ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖੇਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਸਧਾਰਨ ਵਿਕਰੇਤਾ ਤੋਂ ਬਣੇ ਐਗਰੋ ਹੈਲਪ ਏਡ ਸੋਸਾਇਟੀ ਮੁਸ਼ਕਾਬਾਦ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮੁਖੀ
20 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਫਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਵਿਕਰੇਤਾ ਤੋਂ ਐਗਰੋ ਹੈਲਪ ਏਡ ਸੋਸਾਇਟੀ ਮੁਸ਼ਕਾਬਾਦ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ 230 ਕਿਸਾਨ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਰਕਬੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫੈਲਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੌਲੀਹਾਊਸ ਖੇਤੀ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਨਵੀਨਤਮ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮਾਡਲ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਤਨਾਂ ਲਈ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਈ ਵੱਕਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਬਹੁ-ਕਿੱਤੇ ਅਪਨਾਉਣ ਵਾਲੀ ਬੀਬੀ ਬਣੀ ਮਿਸਾਲ! ਘਰ ਬੈਠਿਆਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਮਾਈ!
ਇਨ੍ਹਾਂ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਨਮਾਨਿਤ
• 2008 ਵਿੱਚ ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
• 2009 ਵਿੱਚ ਪੂਸਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
• 2014 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
• 2014 ਵਿੱਚ ਡਾ: ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
• ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ।
• ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਰਿਸਰਚ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ।
• ਅਪ੍ਰੈਲ 2013 ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੇ ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਐਗਰੋ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
• ਅਕਤੂਬਰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵਫ਼ਦ ਦੇ ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਬਾਕੀ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਵੀ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।
Summary in English: Farmer's hard work brings good result! Success on the lines of foreign farming in India!
