ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗੀ ਫ਼ਸਲ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਕਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਣੋ।
ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਕਾਸ਼ਤ
Moong Daal Cultivation: ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬੀਜ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹਰ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਕਿਸਾਨ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਉਣੀ, ਹਾੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਮੌਸਮਾਂ 'ਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਮੂੰਗੀ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਫਸਲ 'ਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਲਈ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ 'ਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਖੇਤੀ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਉੱਨਤ ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ...
ਮੂੰਗ 'ਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਫੋਲੇਟ, ਕਾਪਰ, ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਵਰਗੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਸਰੀਰ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਦਾਲ ਡੇਂਗੂ ਵਰਗੀ ਖਤਰਨਾਕ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵੱਧ ਝਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
ਝਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ K-851, ਪੂਸਾ 105, PDM-44, ML-131, ਜਵਾਹਰ ਮੂੰਗੀ 721, PS-16, HUM-1, ਕਿਸਮ ਟਾਰਮ 1, TJM-3 ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀਵਰਧਕ: ਵਿਰਾਟ ਗੋਲਡ, ਅਭੈ, ਐਸਵੀਐਮ 98, ਐਸਵੀਐਮ 88, ਐਸਵੀਐਮ 66 ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹਲ ਜਾਂ ਭਾਖਰ ਨਾਲ ਵਾਹੁ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੀਮਕ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਕਲੋਰੋਪਾਈਰੀਫਾਸ ਪਾਊਡਰ 20 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਨਾਲ ਵੱਧ ਝਾੜ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 25 ਤੋਂ 30 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਕਾਫ਼ੀ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 4 ਤੋਂ 4.5 ਲੱਖ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ।
ਬੀਜ ਦਾ ਇਲਾਜ
ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜ ਨੂੰ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਕਲਚਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਲਈ ਕਾਰਬੈਂਡਾਜ਼ਿਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 2.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਅਤੇ ਪੀਐਸਬੀ ਕਲਚਰ ਨੂੰ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੋਧ ਕੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ
ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ 15 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਲੇਟ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਅਗੇਤੀ ਪੱਕਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬਿਜਾਈ 30 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੀਡਰਿਲ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ। ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰੀ 30-45 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖ ਕੇ 3-5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬੀਜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਦੀ ਦੂਰੀ 10 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਮੂੰਗੀ ਦੇ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮੂੰਗੀ ਦੇ ਖੇਤ ਤੋਂ 3 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Rabi Pulses: ਹਾੜੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ, ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਲਈ ਅਪਣਾਓ ਇਹ ਉੱਨਤ ਵਿਧੀ
ਖਾਦ
ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 20 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ 50 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਰਤੋ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਡਾਇਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਡੀਏਪੀ ਖਾਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 20 ਕਿਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ ਗੰਧਕ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇਣਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।
ਨਦੀਨ ਅਤੇ ਸਿੰਚਾਈ
ਜਦੋਂ ਬੂਟਾ 6 ਇੰਚ ਲੰਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਡੋਰਾ ਚਲਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਦੀਨ ਕਰੋ। ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਇਸ ਦੀ ਨਦੀਨ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੂੰਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਾਉਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਪਰ ਜ਼ੈਦ/ਗਰਮੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ 10-15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਨਾਲ 4-5 ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਸਪ੍ਰਿੰਕਲਰ ਜਾਂ ਰੇਨਗਨ ਵਰਗੀਆਂ ਉੱਨਤ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
ਨਦੀਨ ਕੰਟਰੋਲ
ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ 3.30 ਲੀਟਰ ਪੈਂਡੀਮੇਥਾਲਿਨ (ਸਟੌਪ) ਨੂੰ 500 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 25-30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗੋਡੀ ਕਰੋ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਬਣਾ ਕੇ 750 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਇਮੇਂਜੀਥਾਇਪਰ (ਪਰਸੂਟ) ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।
ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ
ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਲਈ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਅਪਨਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਾਰਿਸ਼-ਅਧਾਰਿਤ ਖੇਤੀ ਲਈ, ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂੰਗ-ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਮੂੰਗ-ਕਣਕ/ਜੀਰਾ/ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਫਸਲੀ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂੰਗੀ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਝੋਨਾ-ਕਣਕ ਦਾ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਦੋਂ ਕਰੀਏ ਵਾਢੀ?
ਜਦੋਂ ਫਲੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਹਰੇ ਤੋਂ ਭੂਰਾ ਹੋਣ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਫਲੀਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋ ਜੋ ਇਕੱਠੇ ਪੱਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਵਾਹ ਕੇ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਫਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਾਢੀ ਦੌਰਾਨ ਫਲੀਆਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਡਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਤਪਾਦਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਅਪਣਾਓ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕੇ।
Summary in English: Profitable cultivation of Moong, which will give profit in every season, get higher yields this way
