ਹਾੜੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ
Rabi Pulses Cultivation 2022-23: ਹਾੜੀ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਸੀਜ਼ਨ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ 6 ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੀ ਉੱਨਤ ਵਿਧੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਾਂਗੇ...
ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (ਫੋਟੋ - ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ)
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੂੰਗ, ਤੁੜ, ਉੜਦ, ਛੋਲੇ ਅਤੇ ਮਟਰ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾੜੀ ਜਾਂ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਅਨਾਜ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਾਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਉਪਚਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਚਰਬੀ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਆਇਰਨ, ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਹਾੜੀ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 'ਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁੱਖ ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ
● ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (Chickpeas Cultivation)
ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਜਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈਰੋ ਨਾਲ ਖੇਤ ਨੂੰ ਹਲ ਚਲਾਓ। ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਰੱਖ ਕੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਪੱਧਰਾ ਕਰੋ। ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਪਾਣੀ ਸੋਖਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਚੰਗੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਲਈ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 75 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਕਲਚਰ ਨਾਲ ਬੀਜ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰੋ। ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ 5-8 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬੀਜੋ।
ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ:
ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਚੰਗੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਦੋ ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਫੁੱਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਜਦੋਂ ਫਲੀਆਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 20-25 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਨਦੀਨ ਅਤੇ ਗੋਡੀ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੀਐਨਜੀ ਗੰਗੌਰ, ਜੀਐਨਜੀ ਮਰੂਧਰ ਚੰਗੀ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਧੇ, ਉਜੈਨ, ਵੈਭਵ ਵੀ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਪੀ.ਏ.ਯੂ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਉੱਨਤ ਤਰੀਕੇ, ਹੋਵੇਗਾ ਦੁੱਗਣਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ
ਮਟਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (ਫੋਟੋ - ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ)
● ਮਟਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (Pea Cultivation)
ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ ਚੰਗੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਟਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਰੇਤਲੀ, ਚਿਕਣੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਾਹੁਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ 'ਤੇ ਪਾਟਾ ਲਗਾਓ। ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੜ ਲਈ 35-40 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਲੈਗੁਮਿਨੋਸੋਰਮ ਘੋਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੋਧੋ। ਹੁਣ ਸੁੱਕੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 2-3 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਡੂੰਘੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜੋ।
ਮਟਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ:
ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਨਦੀਨ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਟਰ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਫੁੱਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਫਲੀਆਂ ਭਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਟਰ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਸਾਨ 900 ਗ੍ਰਾਮ ਕਾਰਬਰਿਲ ਪ੍ਰਤੀ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਪੰਤ, ਲਿੰਕਨ, ਕਾਸ਼ੀ ਉਦੈ, ਪੂਸਾ ਪ੍ਰਗਤੀ ਅਤੇ ਬੋਨਵਿਲੇ ਮੁੱਖ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਹਰੇ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਅਪਣਾਓ ਤਕਨੀਕੀ ਢੰਗ
ਮਸਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (ਫੋਟੋ - ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ)
● ਮਸਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ (Lentil Cultivation)
ਦਾਲਾਂ ਲਈ ਦੁਮਟੀਆ ਜਾਂ ਨਮੀ ਸੋਖਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਚੰਗੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤ ਵਿੱਚ 2-3 ਵਾਰ ਹਲ ਵਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਕਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। 24-48 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਟਾ ਲਾ ਦਿਓ। ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਲਈ 35-40 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 'ਚ ਵਰਤੋ। ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਕਤਾਰ ਤੋਂ ਕਤਾਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 20-30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖ ਕੇ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੋ। ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਲਈ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਢੁਕਵਾਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਮਸਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ:
ਮਸਰ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦ ਵਜੋਂ 40 ਕਿਲੋ ਫਾਸਫੋਰਸ, 15-20 ਕਿਲੋ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, 20 ਕਿਲੋ ਪੋਟਾਸ਼ ਅਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਸਲਫਰ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ ਵਿਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦਾਲ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਮੈਨਕੋਜ਼ੇਬ 45 ਡਬਲਯੂ.ਪੀ. 0.2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਬਣਾ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਕਰੋ ਲਾਲ-ਪੀਲੇ ਮਸਰ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ, ਜਾਣੋ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
Summary in English: Sowing major pulses of Rabi season, follow this advanced method for good yield
